Drie vragen aan…Marie-Louise Loos

Het LECK stelt zo nu en dan drie vragen aan een professional die zich bezighoudt met het thema kindermishandeling. Deze keer bevragen we Marie-Louise Loos. Zij is arts-onderzoeker kinderchirurgie en promoveerde dit jaar met haar proefschrift PAEDIATRIC TRAUMA: We are missing non-accidental injuries.

Je onderzocht, samen met een team van artsen, 1623 dossiers van kinderen die tussen 2010 en 2015 met ernstige verwondingen bij de elf traumacentra in Nederland waren binnengebracht. Vanwaar dit onderzoek?
‘Kindermishandeling komt in Nederland stabiel veel voor. Een beeld dat door de jaren heen niet tot nauwelijks verandert, zo blijkt uit onderzoek. Daarnaast is het aantal meldingen van kindermishandeling vanuit ziekenhuizen laag. Deze gegevens waren de inspiratie om eens dieper in de materie te duiken en cijfers naar boven halen. De dossiers verdeelden we in drie categorieën: verwondingen veroorzaakt door 1). een ongeluk, 2). fysieke mishandeling en 3). verwaarlozing – oftewel door onoplettendheid of een onveilige omgeving. De cijfers die het onderzoek opleverde, waren schokkend. Zo was bij 41 procent van de kinderen onder de vijf jaar met ernstige letsels het letsel toegebracht of een gevolg van verwaarlozing. En van deze 41 procent ging het bij driekwart van de kinderen om verwaarlozing. Nog zo’n schrikbarend cijfer rondom de allerkleinsten: van de kinderen onder de vijf jaar die zijn overleden en in het ziekenhuis werden onderzocht, overleed 44 procent door kindermishandeling en verwaarlozing. Dat is gigantisch! En dan gaat het waarschijnlijk ook nog om een onderrapportage; want er zijn ook genoeg kinderen die na hun overlijden niet meer naar een ziekenhuis worden gebracht.’

Wat is de belangrijkste conclusie uit jouw onderzoek?
‘Het zijn er meerdere, maar voor mij is de meest belangrijk de constatering dat we verwaarlozing moeten erkennen als niet-accidenteel letsel. Nee, niet om te kunnen beschuldigen, maar om te kunnen werken aan preventie: hoe kunnen we dit soort letsel in de toekomst voorkomen? Mensen onderschatten hoe snel het mis kan gaan met een kind, en wat de gevaren zijn van bijvoorbeeld water en vuur. Neem het voorbeeld van het kindje van twaalf maanden dat alleen in bad werd achtergelaten omdat de ouder even snel een pakketje aan de deur wilde aannemen. In twee minuten tijd was het kind verdronken. En nee, zo’n ouder doet dat niet expres, maar daar gaat het ook niet om. Het gaat mij erom dat dit te voorkomen was geweest, net als bij kinderen die verbranden door die kop hete thee die ze over zich heen trekken.
Als we door onoplettendheid in het verkeer iemand doodrijden, krijgen we daarvoor straf, als een jong kind door onoplettendheid van de ouders in een vijver verdrinkt, zeggen we al gauw: ze konden er niets aan doen. Maar is dat wel zo? Natuurlijk is het vreselijk als zoiets gebeurt, want niemand had dit zo gewild en aan beschuldigingen hebben we niets, maar laten we alsjeblieft blijven kijken naar waar er nog winst te behalen valt als het gaat om preventie. Hoe kunnen we de thuisomgeving veiliger maken voor kinderen? Als ouders niet kunnen inschatten dat een kind van een jaar niet alleen in bad kan zitten, wat is er dan nog meer onveilig in dat huis? Weten jonge ouders bijvoorbeeld voldoende dat baby’s zich vanaf drie maanden kunnen afzetten en omrollen, en dus zo van de commode kunnen vallen als jij even niet oplet? Ik wil ouders bijbrengen: loop liever met een met poep-besmeurde baby door het huis als er wordt aangebeld, dan dat je kind valt en hersenletsel oploopt.’

Wat kunnen we doen om de cijfers rondom kindermishandeling naar beneden te krijgen?
‘Verbeterpunt nummer één is dat we vanuit de ziekenhuizen kindermishandeling beter gaan herkennen én het beter bespreekbaar maken. En dat zonder op de ziel van de ouders te trappen en hen te beschuldigen. Veel professionals vinden het ingewikkeld om het gesprek over kindermishandeling aan te gaan. Dat is ook niet zo heel gek: tijdens de opleiding tot arts krijg je wel training in het gesprek over borstkanker, maar hoe praat je met de mensen in je behandelkamer over kindermishandeling… Daar leren we niets over. Bovendien: bij een knobbeltje in het borst is het heel normaal om vervolgonderzoek te doen. Waarom doen we dat dan niet als kinderen letsel hebben? Dat zou normaal moeten zijn. Hierin kunnen we nog stappen zetten, net als in het weghalen van het stigma en de beschuldigingen die spelen rondom kindermishandeling. Met beschuldigingen doe je niemand goed, ook het kind niet. Zonder oordeel ga je veel gemakkelijker het gesprek aan. Besef dat er geen ouder is die opstaat en zegt: ik ga vandaag mijn kind eens lekker mishandelen.

Daarnaast vind ik het belangrijk dat we ouders meer gaan voorlichten: welke gevaren zijn er per leeftijdsgroep? Wist je bijvoorbeeld dat de piek van brandwonden bij kinderen tussen de tien en achttien maanden ligt? En dat het dan in de meeste gevallen gaat om een kopje thee dat van tafel wordt gemaaid? Dan water: daar moet je met kinderen onder de vijf jaar écht mee uitkijken. Je leest met regelmaat dat jonge kinderen in een vijver verdrinken. Zoiets is in een split second gebeurd.

Voorlichting over dit soort gevaren is wat mij betreft primair een taak van de overheid. Daarnaast kunnen artsen een rol spelen, net als kraamzorgorganisaties en bijvoorbeeld de brandwondenstichting. Zelf wil ik graag vervolgonderzoek doen. Ja, de verhalen in de dossiers die ik heb gelezen waren pittig, maar ze hebben me meer dan ooit gemotiveerd. Er is echt nog winst te behalen, we kunnen veel doen om bijvoorbeeld verwaarlozing tegen te gaan. Laten we onze kennis verspreiden en zo leed voorkomen. Want een kind verliezen gun je niemand. Het is het meest afschuwelijke dat je kunt meemaken.’

Het proefschrift van Marie-Louise Loos is te vinden via: https://books.ipskampprinting.nl/thesis/574003-loos/20/

Het LECK is het Landelijk Expertise Centrum Kindermishandeling. Het LECK is 24/7 bereikbaar voor artsen bij (een vermoeden van) kindermishandeling. Een kinder- en forensisch arts kijken mee, geven advies en duiden medische bevindingen. Bel: 0900-4445444 of kijk op: www.leck.nu.

12 nov ’22