Drie vragen aan Jelske van Leeuwen

Het LECK stelt zo nu en dan drie vragen aan een professional die zich bezighoudt met het thema kindermishandeling. Deze keer bevragen we Jelske van Leeuwen. Zij ontwikkelde voor FairWork de Toolkit voor medische professionals over het herkennen van mensenhandel.

Vanwaar deze toolkit?
‘In ons land worden dagelijks honderden, zo niet duizenden mensen uitgebuit door een mensenhandelaar – ook kinderen. Ze worden bijvoorbeeld gedwongen om seks te hebben tegen betaling, te werken voor een hongerloon in slechte omstandigheden, criminele activiteiten te verrichten, staan gedwongen een orgaan af of zijn gedwongen draagmoeder.

Mensenhandel is een onzichtbaar fenomeen. Je ziet het pas als je het doorhebt, om maar met de woorden van Johan Cruijff te spreken. En dat is precies wat we met deze toolkit willen doen: medisch professionals door de mensenhandel-bril laten kijken. We willen ze laten zien wat mensenhandel is, welke signalen ze in de spreekkamer kunnen oppikken, en hoe ze vervolgens kunnen handelen en doorverwijzen.

Door mensenhandel geen ver-van-mijn-bed-show meer te laten zijn, kunnen we een groot verschil maken voor slachtoffers en hen een kans bieden om uit de situatie te komen. En dat is nodig, want zelf melden ze zich niet tot nauwelijks. Omdat ze bang zijn, zich schamen of zichzelf niet als slachtoffer zien. Ook mensenhandelaren is er natuurlijk alles aan gelegen om de uitbuiting geheim te houden. Hierin zijn ze heel gehaaid, bijvoorbeeld door het verplaatsen van slachtoffers naar andere regio’s of steeds voor andere artsen kiezen bij lichamelijk letsel of ziekte.

In 2022 waren er in Nederland 814 geregistreerde slachtoffers van mensenhandel, terwijl de schatting van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel van het daadwerkelijke aantal tussen de 5.000 en 7.500 ligt. Er is dus nog altijd een heel groot deel van de slachtoffers onder de radar.’

Wat is de link tussen kindermishandeling en mensenhandel?
‘Mensenhandel is op meerdere vlakken verweven met kindermishandeling. Veel slachtoffers zijn minderjarig; bijna één op de vijf slachtoffers is zelfs jonger dan vijftien jaar. Dat zijn – als je het zo bekijkt – allemaal slachtoffers van kindermishandeling. Schokkend is dat één op de zes slachtoffers van seksuele uitbuiting zelfs wordt uitgebuit door de eigen ouders. Denk aan een vader die zijn dochter aanbiedt voor seks tegen betaling. Of ouders die hun minderjarige kinderen inzetten voor criminele activiteiten, zoals het vervoeren of uithalen van drugs of het knippen van hennep. Deze uitbuiting gaat vaak gepaard met veel fysiek en verbaal geweld. Kindermishandeling kan dus een signaal zijn van mensenhandel.

Nog een manier waarop mensenhandel en kindermishandeling met elkaar verweven zijn is het feit dat veel slachtoffers van mensenhandel in hun jeugd te maken hadden met kindermishandeling, huiselijk geweld en verwaarlozing. Personen die dit in hun jeugd meemaakten zijn kwetsbaarder en daar spelen mensenhandelaren handig op in. Ook daders zijn vaak slachtoffer van verwaarlozing en mishandeling in de jeugd.’

Wat kunnen artsen doen in de strijd tegen mensenhandel?
‘Medische professionals kunnen bij uitstek signalen van mensenhandel oppikken. Artsen zijn namelijk een belangrijk contactpunt voor slachtoffers omdat er bijna altijd een moment komt dat ze medische hulp nodig hebben. Bijvoorbeeld door lichamelijk letsel na mishandeling of een arbeidsongeval, of vanwege ziekte, ongewenste zwangerschap of anale en vaginale klachten bij seksueel geweld. Omdat een gewond of ziek persoon geen of te weinig geld oplevert, zorgt een mensenhandelaar er in die gevallen vaak voor dat het slachtoffer een arts bezoekt. En met de juiste bril kun je als arts signalen bij deze mensen ontdekken. Vaak gaat dit om zachte signalen; signalen waarbij je niet direct aan mensenhandel denkt, maar waarbij je na doorvragen toch iets op het spoor kunt komen. Denk aan het tienermeisje dat al voor de zoveelste keer met vaginale klachten bij je komt en altijd vergezeld is van een oudere “vriend” die steeds het woord doet. Of jongeren met steeds nieuwe verwondingen of zichtbare gedragsveranderingen. In de Toolkit voor medische professionals geven we een groot aantal voorbeelden van deze signalen en situaties.

Mensenhandel is een enorme schending van de mensenrechten. Als slachtoffer heb je geen zeggenschap meer over je eigen lichaam, je handelen en je leven; je bent totaal afhankelijk van de ander. Als professionals zijn we het aan hen verplicht om te doen wat we kunnen om ze in beeld te krijgen en de hulp te bieden die nodig is.’

De Toolkit voor medische professionals is gratis te downloaden via: https://www.fairwork.nu/medische-professionals/. Goed om te weten: mensenhandel valt onder de KNMG-meldcode Kindermishandeling en huiselijk geweld.

Bezoek hier de website van FairWork.

Het LECK is het Landelijk Expertise Centrum Kindermishandeling. Het LECK is 24/7 bereikbaar voor artsen bij (een vermoeden van) kindermishandeling. Een kinder- en forensisch arts kijken mee, geven advies en duiden medische bevindingen. Bel: 0900-4445444 of kijk op: www.leck.nu.

22 jan ’24