De les van Peter Adriaenssens
Wat is de meest belangrijke of opvallende les die jij hebt geleerd als het gaat om kindermishandeling? Deze vraag stelt het LECK aan professionals die zich bezighouden met dit thema. Aan het woord is Peter Adriaenssens, Belgisch kinder- en jeugdpsychiater en voormalig kliniekhoofd en docent kinder- en jeugdpsychiatrie aan de Universitaire Ziekenhuizen KU Leuven.
‘Ga eens na: hoeveel opleiding heb jij als arts nodig gehad om kennis te vergaren over bijvoorbeeld toxische stress, de dynamiek rondom kindermishandeling, trauma en grensoverschrijdende ervaringen? Best veel, waarschijnlijk. Maar hoe kun je dan van ouders verwachten dat zij dit binnen een halfuur snappen? Er is een kloof tussen wie opgeleid is en wie niet, en het is aan de opgeleiden om een brug te leggen. Als arts moet je ouders die hun kind mishandelen gaan zien als partners in kennis. Dus niet grofweg terechtwijzen voor het feit dat ze hun kind mishandelen, maar kennis delen over waaróm dit gebeurt en waartoe dit leidt.
Laten we onze laptop openklappen en deze ouders beelden tonen van bijvoorbeeld de rijping van de hersenen in de kindertijd. Hersenen van een kind dat in veiligheid opgroeit én hersenen van een kind dat in een onveilige situatie opgroeit. En dan de vraag stellen: welke hersenen wenst u uw kind toe? Dan zie je dat er geen verschil is tussen jou en de ouders: iedereen kiest voor de beste set hersenen voor het kind. Het is vervolgens aan jou als professional om te vertellen dat jij er bent om sámen met de ouders de beste set hersenen voor dit kind te bereiken. Hoe dan? Door het geweld te stoppen. Jij als arts hebt medische kennis, de ouders hebben kennis over hun eigen geschiedenis en over het leven van hun kind. Door die kennis samen te voegen, kun je werken aan een situatie waarin het geweld stopt.
Belangrijk is om daarbij naar de ouders te kijken als ex-kinderen. Zij hebben waarschijnlijk al die moeilijkheden al ervaren die hun kind nu heeft. Geef ze daarin erkenning, vraag naar hun geschiedenis, en zeg: ik kom nu op voor de veiligheid van uw kind, ik had gewild dat er ook iemand het voor ú had opgenomen toen u kind was. Vertel deze ouders over de dynamieken rondom kindermishandeling, over toxische stress en hoe die kan rondjagen en voor veel problemen kan zorgen. Laat deze ouders eens een tekening maken: hoe ziet hun dag eruit en waar zit de stress? En heb aandacht voor hun fysieke klachten, zoals hoofdpijn en pijnlijke knieën, en bekijk die vanuit hun geschiedenis. Ik laat ouders rechtop staan en doe een scan van boven naar beneden. Waar heb je last van in je lijf? En dan teken ik een mensfiguurtje en zet kruisjes bij waar de problemen zitten. Ik heb eens een ouder gehad die zei: “Bij mijn bekken zeg ik niets”. Dan weet je eigenlijk al genoeg. Deze ouders vragen om erkenning. Gééf ze die. Zeg: we gaan je helpen de mishandeling te stoppen en we gaan je helpen om de stress te verminderen.
En om dat goed te kunnen doen, moet je als arts ook je eigen moeilijke thema’s in de ogen durven kijken. Wat is er met jou gebeurd in je kindertijd? Waar heb jij nog last van? We moeten niet alleen de ruimte voor de ander creëren om open te durven zijn, maar ook voor onszelf. Pas als je verbinding kunt maken met je eigen ervaringen, kun je als professional de verhalen van anderen voldoende beluisteren en hen het recht geven om te vertellen. En nee, het hoeft niet per se te gaan over kindermishandeling of misbruik, het gaat om allerlei soorten ervaringen. Bijvoorbeeld: wat heb jij als vernederend ervaren? Of: hoe was het toen jouw opa op jonge leeftijd stierf? Die emoties zijn een bron van inspiratie. Door je eigen ervaringen te doorvoelen, kun je meevoelen met de ouders die je voor je hebt. En deel op dát moment je kennis met hen. Vergeet daarbij niet een verhaal van hoop te geven. Het kinderbrein is zeer elastisch en kan tot het vijfentwintigste jaar nieuwe verbindingen aanmaken. Dat betekent dat heling mogelijk is.’
Het LECK is het Landelijk Expertise Centrum Kindermishandeling. Het LECK is 24/7 bereikbaar voor artsen bij (een vermoeden van) kindermishandeling. Een kinder- en forensisch arts kijken mee, geven advies en duiden medische bevindingen. Bel: 0900-4445444 of kijk op: www.leck.nu.
31 aug ’23
